گناباد در سفرنامه صفاءالسطلنه نائینی یا تحفة الفقراء که با عنوان سفرنامه خراسان نیز شناخته می شود. این سفرنامه به عنوانی یکی از اسناد تاریخی دوران قاجار منبع با اهمیتی به حساب می آید. این سفرنامه نوشته صفاء السطلنه نائینی از مشاهیر و با دولتمردان دوران قاجار است.

معرفی کوتاه صفاء السطلنه نائینی

میرزا علی خان نائینی مشهور به صفاء السطلنه، متولد نهم اسفند 1209 ه.ش و از دولتمردان مشهور دوران قاجار بود. وی در عرصه شاعری، روزنامه نگاری، نویسندگی، ایران گردی، عرفان و خوشنویسی نیز مشهور بود. صفاء السطلنه نائینی در دوران قاجار سمت های زیادی در دوران قاجار را بر عهده داشت و در نهایت مظفرالدین شاه قاجار به سال 1275 هجری شمسی به سمت نائب اول وزارت وزارت امور خارجه ایران منصوب شد. پس از مامور شدن وی به عنوان کارپرداز ایران در کربلا به آنجا مهاجرت نموده و در همانجا درگذشت.

از میرزا علی خان نائینی تالیفات با ارزشی بخصوص در حوزه های تاریخی بر جای مانده است. آثاری چون کنز المعجزات ناصری، انشا و تحریر تاریخ طبرستان، انشا و تحریر تاریخ قیاصره و رومیة الکبری، سفرنامه صفاء السلطنة نائینی (تحفة الفقرا) است.

سفرنامه صفاء السلطنه نائینی 

تحفة الفقرا یا سفرنامه صفاء السلطنه نائینی یکی از نوشته های برجسته میرزا علی خان نائینی است. این اثر با نام های دیگری چون سفرنامه خراسان، روزنامه سفر خراسان و سفرنامه خراسان و عراق عجم نیز شناخته می شود. میرزا علی خان نائینی این سفرنامه را به زبان فارسی و در توضیح سفر خود که از مشهد به تهران می باشد نوشته است. او در این سفر از شهر های مختلفی چون مشهد، تربت حیدریه، بجستان، گناباد، طبس، یزد، نائین، اردستان، کاشان، قم و تهران می گذرد. از این مناطق تا آنجا که میبیند و می شنود، مانند وضع عمومی شهر ها و روستا ها، معابر، سابقه تاریخی، وضع آب و هوا و مواردی از این قبیل را در سفرنامه خود می آورد.

شرح گناباد در سفرنامه صفاءالسطلنه نائینی

صفاء السلطنه نائینی در مورد گناباد چنین نگاشته است: “گوناباد در دو فرسخی اینجا (بجستان) از طرف شرق در کنار کویر واقع است و حاجی میرزا عبداله گونابادی که تموّل و امساک زیاد بوده این روزها فوت شده. اهل اهل مارندیز از او شکایت داشتند، که می توانست رباطی اینجا بسازد و نساخت. ملاعباسعلی مارندیزی ساکن بجستان به امور شرعیه اینجا می پردازد، از دیانت او تمجید می کنند”.

منابع گناباد در سفرنامه صفاءالسطلنه نائینی

در متن مشروحه “گناباد در سفرنامه صفاءالسطلنه نائینی” از منبع اصلی که همان سفرنامه صفاءالسطلنه نائینی است و کتاب جغرافیای تاریخی گناباد نوشته دکتر حسین مجتبوی استفاده شده است.