تاریخ گناباد در دوره اسماعیلیان با اطلاعات محدودی در منابع مکتوب و آثار تاریخی همراه است. کتاب الکامل فی التاریخ اثر ابن اثیر، یکی از مهم‌ترین منابعی است که به برخی وقایع این دوره اشاره دارد. در مناطقی از شهرستان گناباد، از جمله شوراب و زیبد، قلعه‌هایی با ویژگی‌های معماری اسماعیلیان وجود دارند، اما تاکنون هیچ سند تاریخی ارتباط مستقیم آن‌ها را با این فرقه تأیید نکرده است.
در کتاب الکامل فی التاریخ ، اقدامات غیاث‌الدین و شهاب‌الدین در خراسان، از جمله نیشابور و گناباد”، است: غیاث‌الدین، پسرعموی خود و دامادش، ضیاءالدین محمد بن ابی‌علی غوری را برای فرماندهی جنگ‌های خراسان و جمع‌آوری مالیات منصوب کرد و لقب علاءالدین را به او داد. او گروهی از بزرگان غوری را همراه وی قرار داد و خود به هرات رفت. در غیاب او، علی‌شاه را به برادرش، شهاب‌الدین، سپرد. شهاب‌الدین نیز در نیشابور با مردم مهربانانه رفتار کرد و اموال زیادی میان آنان توزیع نمود.
پس از آن، شهاب‌الدین به سمت قهستان حرکت کرد و به روستایی رسید که ساکنان آن اسماعیلی بودند. او دستور داد که مردان جنگجو را بکشند ، اموال غارت شود، زنان و کودکان را اسیر کنند و روستا کاملاً ویران گردد.
اسماعیلیان در گناباد
سپس به سمت کناباد حرکت کرده و آن را محاصره نمود. در این میان، حاکم قهستان به غیاث‌الدین نامه‌ای فرستاد و از رفتار شهاب‌الدین شکایت کرد و پرسید: “ما با شما پیمان صلح داریم، پس چرا به شهر من حمله کرده‌اید؟“
با افزایش ترس اسماعیلیان شهر از شهاب‌الدین، آنان درخواست کردند که در ازای خروج از شهر، در امان باشند. شهاب‌الدین نیز به آنان امان داد و اجازه خروج را صادر کرد. پس از تصرف شهر، آن را به یکی از فرماندهان غوری سپرد و در آنجا نماز جماعت و شعائر اسلامی را برقرار ساخت. سپس، شهاب‌الدین به سوی قلعه‌ای دیگر از اسماعیلیان حرکت کرد.
این رویدادها گناباد در دوره اسماعیلیان نشان از تعاملات پیچیده و گاه خشونت‌آمیز میان نیروهای غوری و اسماعیلیان در خراسان بزرگ دارد.
گناباد گردی در قلعه‌های اسرارآمیز اسماعیلیان!
اگر به تاریخ و معماری دوران اسماعیلیان علاقه‌مندید، سفر به شهرستان گناباد را از دست ندهید! قلعه دختر شوراب و قلعه زیبد، با ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری، از یادگاری‌های احتمالی این دوره هستند. این قلعه‌های تاریخی، علاوه بر جذابیت گردشگری، رازهای پنهانی از گذشته پرماجرای این سرزمین را در دل خود جای داده‌اند. تجربه‌ای متفاوت از گنابادگردی را با بازدید از این آثار کهن رقم بزنید!
