شمس الدین محمد کاخکی از مشاهیر تاریخی شهرستان گناباد و از برجستهترین منجمان و ستارهشناسان گنابادی در عصر تیموری است که در دربار میرانشاه فعالیت داشت و به فرمان تیمور لنگ اعدام شد.
شمسالدین محمد کاخکی؛ ستارهشناس گنابادی
شمس الدین محمد کاخکی از مشاهیر تاریخی شهرستان گناباد و از چهرههای برجسته علمی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان است. او که اهل شهر کاخک از توابع گناباد بود، بهعنوان منجم گنابادی، ستارهشناس، شاعر و ادیب شناخته میشود. نام وی در بسیاری از منابع معتبر تاریخی ثبت شده است.
زندگینامه شمس الدین محمد کاخکی
شمس الدین محمد ، ملقب به «ملحد»، از اهالی منطقه تاریخی قهستان و از نخبگان علمی گناباد بهشمار میرفت. او در علوم نجوم، ستارهشناسی و ادبیات مهارت بالایی داشت و از نُدیمان دربار میرانشاه، فرزند امیر تیمور گورکانی بود. در منابع تاریخی، لقب «مولانا» را پیش از نام او آوردهاند که نشاندهنده جایگاه علمی و اجتماعی بالای این منجم گنابادی است.
از شاگردان برجسته او میتوان به قطبالدین نایی اشاره کرد. سرانجام وی در سال ۸۰۲ هجری قمری، به همراه چند تن دیگر از نزدیکان دربار، به فرمان تیمور لنگ اعدام شد؛ رویدادی تلخ که نمونهای از سرکوب نخبگان فرهنگی آن دوره محسوب میشود.
آثار و اشعار شمس الدین محمد کاخکی
اگر چه اثر مکتوب مستقلی از این ستارهشناس گنابادی باقی نمانده، اما نام و اشعار او در منابعی چون ظفرنامه، تذکرهالشعرا، دانشوران خراسان و مجمل فصیحی ثبتشده است. مشهورترین دو بیتی خود را زمانی سرود که می خواستند او را اعدام کنند.
جایگاه تاریخی
شمسالدین نه یک صوفی، بلکه یک منجم، ستارهشناس و اندیشمند درباری بود. او را باید در کنار دیگر منجمان گنابادی همچون میرزا شفیع منجم باشی، ملا مظفر منجم گنابادی، محمد باقر گنابادی ، محمد تقی منجم و محمد باقر گنابادی از مفاخر علمی گناباد دانست که نقش مهمی در تاریخ علم نجوم ایران داشتهاند.
پیشنهاد مطالعه بیشتر درباره مشاهیر گناباد
اگر به شناخت عمیقتر مشاهیر تاریخی شهرستان گناباد علاقهمند هستید، مطالعه کتاب ارزشمند «تاریخ و جغرافیای گناباد» را حتماً پیشنهاد میکنیم. در این کتاب، بخش عمدهای از مشاهیر گنابادی معرفی شدهاند و یکی از معتبرترین منابع تاریخی منطقه بهشمار میرود. این کتاب را میتوانید بهراحتی از فروشگاه گنابادگردی تهیه کنید.
