محمد تقی منجم گنابادی؛ منجم برجسته دربار صفوی
محمد تقی منجم گنابادی از مشهورترین ستارهشناسان گنابادی در دوره صفوی است که نام او در کنار بزرگترین مشاهیر تاریخی شهرستان گناباد قرار میگیرد. او فرزند ملا مظفر منجم گنابادی بود و بهعنوان یک منجم و ستارهشناس گنابادی، نقش مهمی در تصمیمهای سیاسی و نظامی دربار شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم ایفا کرد. این مطلب نگاهی جامع به زندگی، جایگاه علمی و سرنوشت تاریخی محمد تقی منجم دارد و ارتباط او با شکوفایی علم نجوم در گناباد را بررسی میکند.
محمد تقی منجم گنابادی و جایگاه او در دربار صفوی
محمد تقی منجم از منجمان مورد اعتماد شاه عباس کبیر بود. طبق آنچه در پایان کتاب معتبر تاریخ عالمآرای عباسی آمده است، شاه عباس در بسیاری از امور مهم حکومتی از مشاورههای این ستارهشناس گنابادی بهره میگرفت. از جمله این موارد میتوان به انتخاب شاهزاده سام میرزا بهعنوان ولیعهد و پیشبینی ناکامی احمد پاشا در محاصره قلعه بغداد اشاره کرد.
حضور فعال محمد تقی منجم در دربار صفوی نشاندهنده جایگاه والای ستاره شناسان گنابادی و اعتبار علمی شهرستان گناباد در آن دوران است.
سرنوشت تلخ محمد تقی منجم گنابادی در زمان شاه صفی
محمد تقی منجم گنابادی که در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم نیز حیات داشت، با یکی از تلخترین حوادث تاریخ دربار مواجه شد. روایت تاریخی میگوید روزی هنگام اجرای مجازات چند تن از اعیان و اشراف، او در جمع ناظرین حضور داشت و برای آنکه صحنه خشونتبار را نبیند، چشمان خود را بست. شاه صفی با مشاهده این رفتار، خشمگین شد و بلافاصله دستور داد چشمان وی را از حدقه درآورند؛ دستوری که بیدرنگ اجرا شد.
پس از این واقعه و از دست رفتن توانایی و صلاحیت او، برادرش میرزا شفیع منجمباشی به مقام منجمباشی دربار رسید.
حمایت شاه عباس دوم
با بهسلطنت رسیدن شاه عباس دوم، نگاه دربار نسبت به محمد تقی منجم گنابادی تغییر کرد. شاه عباس دوم او را مورد لطف قرار داد، مستمری مناسبی برایش تعیین نمود و حتی استانداری یکی از ایالات را به فرزند او واگذار کرد. این رفتار نشان میدهد که جایگاه علمی و شأن اجتماعی این منجم گنابادی همچنان برای حکومت صفوی اهمیت داشته است.
نقش گناباد و مدرسه نجومیه در پرورش منجمان
در دوره صفویه، شهرستان گناباد یکی از مهمترین مراکز علمی ایران، بهویژه در زمینه نجوم و هیأت بود. مدرسه نجومیه گناباد بهعنوان یک مدرسه عالی علوم فلکی، نقش مهمی در تربیت ستاره شناسان در ایران داشته است. در این مدرسه، مباحث نجوم تدریس میشد و حتی استادان علوم نجومی از سراسر ایران، فرزندان خود را برای تحصیل به گناباد میفرستادند.
دیگر مشاهیر مملکتی و ستاره شناسان گناباد
در کنار محمد تقی منجم ، شهرستان گناباد زادگاه مشاهیر برجستهای بوده است که هر یک در تاریخ ایران نقشآفرین بودهاند. از این میان میتوان به محمد باقر گنابادی، ملامظفر گنابادی، میرزا شفیع منجمباشی، شمسالدین محمد کاخکی و مظفر بن محمد قاسم مظفر گنابادی اشاره کرد. مطالعه زندگی این مشاهیر تاریخی، تصویر روشنی از جایگاه علمی، مذهبی و سیاسی گناباد در تاریخ ایران ارائه میدهد. کاربران علاقهمند میتوانند با کلیک روی مطالب مرتبط، اطلاعات بیشتری کسب کنند.
پیشنهاد ویژه برای علاقهمندان تاریخ گناباد
در پایان، اگر به شناخت عمیقتر مشاهیر شهرستان گناباد و ستارهشناسان علاقه دارید، مطالعه کتاب معتبر «تاریخ و جغرافیای گناباد» را حتماً پیشنهاد میکنیم. بیشتر مشاهیر گنابادی در این کتاب معرفی شدهاند و این اثر یکی از معتبرترین منابع تاریخی درباره شهرستان گناباد محسوب میشود. علاقهمندان میتوانند این کتاب ارزشمند را از فروشگاه گنابادگردی نیز تهیه کنند.
