آب‌انبار قلعه تاریخی کاخک یکی از بناهای ارزشمند و کمتر شناخته‌شده شهرستان گناباد است که در دل قلعه‌ای کهن در شهر کاخک قرار دارد. این آب‌انبار علاوه بر اهمیت تاریخی، نمادی از معماری هوشمندانه مردمان گذشته برای مدیریت منابع آب در اقلیم خشک و کویری منطقه است. در این مقاله با معرفی شهر کاخک، قلعه تاریخی آن و سپس آب‌انبار موجود در این قلعه، شما را با یکی از جاذبه‌های خاص گردشگری تاریخی در جنوب خراسان رضوی آشنا می‌کنیم. این مطلب را برای علاقه‌مندان به گردشگری، جاذبه‌های تاریخی، قلعه‌های تاریخی، طبیعت و طبیعتگردی در شهرستان گناباد و به‌ویژه کاخک منتشر کردیم.
شهر کاخک و پیشینه‌ای کهن
کاخک یکی از شهرهای خوش آب‌وهوا و ییلاقی در بخش کاخک شهرستان گناباد است که در دامنه کوه‌های جنوبی خراسان رضوی قرار دارد. این شهر با داشتن منابع طبیعی چون آبشار، چشمه‌های زلال، درختان کهنسال و آب‌وهوای معتدل، از گذشته‌های دور محل سکونت اقوام مختلف بوده است. آثار تاریخی و طبیعی موجود در کاخک، نشان‌دهنده پیشینه غنی و تمدن چند هزار ساله در این منطقه است. گناباد گردی در سفر به این منطقه، ترکیبی از دیدار با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی را به گردشگران پیشنهاد می‌دهد.
قلعه تاریخی کاخک، نگهبان خاموش شهر
در مرکز شهر کاخک و در نزدیکی میدان امام خمینی (میدان چنار)، بقایای قلعه‌ای تاریخی به چشم میخورد که در گذشته یکی از نقاط مهم دفاعی و اداری منطقه بود. این قلعه که به قلعه کاخک معروف است، در دوران افشاریه و قاجار رونق داشته و به‌عنوان پناهگاه و مرکز تجمع مردم در زمان خطر استفاده می‌شده است. امروزه تنها بخش‌هایی از دیواره‌ها و بناهای داخلی آن باقی مانده‌اند که هنوز هم نشانه‌هایی از معماری سنتی در آن‌ها پدیدار است. این اثر در فهرست جاذبه‌های تاریخی و قلعه‌های تاریخی گناباد قرار دارد.
آب انبار قلعه تاریخی کاخک ، ذخیره‌گاه زندگی
در دل این قلعه تاریخی، آب‌انباری ارزشمند قرار دارد که یکی از سازه‌های حیاتی قلعه است. آب انبار قلعه کاخک در دوران قاجار و پهلوی و برای ذخیره آب شرب اهالی قلعه و مردم شهر بنا شد. این آب‌انبار با تدابیر هوشمندانه مهندسی، در جایی بنا شد که بتواند آب را در شرایط اقلیمی گرم و خشک منطقه به‌خوبی نگه‌داری کند. گنابادگردی بازدید از این اثر را برای علاقمندان به میراث فرهنگی و معماری سنتی توصیه می‌کند.
تاریخچه ساخت آب‌انبار کاخک
بر اساس مستندات تاریخی، آب‌انبار قلعه تاریخی کاخک در سال ۱۱۹۸ هجری قمری به دستور «حاجی محمدعلی» و در دوران حکومت شاهرخ افشار بنا شد. این بنا بعدها در دوران قاجار و پهلوی مورد مرمت و استفاده قرار گرفت. در تیرماه ۱۳۸۲، این اثر به شماره ۹۲۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. همچنین مرمت‌هایی نیز در سال ۱۴۰۲ با همکاری شهرداری کاخک و میراث فرهنگی انجام گرفته است. این بنا یکی از نمونه‌های شاخص معماری تاریخی در گناباد و نشانگر تدبیر مردم برای بهره‌برداری پایدار از منابع آب است.
ویژگی‌های معماری آب‌انبار
آب‌انبار قلعه کاخک از خشت، گل، آجر و ملات ساروج ساخته شده و دارای پوشش گنبدی شکل برای کنترل دما و جلوگیری از تبخیر آب است. طراحی ورودی پاشیر (راه دسترسی به آب) با راه‌پله‌هایی که به مخزن اصلی می‌رسد، نشان از دقت در ساخت دارد. محل قرارگیری آن درون قلعه باعث شده تا هم دسترسی‌پذیر باشد و هم از امنیت و پوشش لازم برخوردار گردد. این آب‌انبار نماد تعامل معماری سنتی با طبیعت در اقلیم خشک شهرستان گناباد است.
تصاویر آب انبار قلعه کاخک
موقعیت مکانی و نقشه گوگل
آب‌انبار قلعه کاخک در مرکز شهر کاخک و در نزدیکی میدان امام خمینی واقع شده است. برای مشاهده موقعیت دقیق روی نقشه گوگل می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید:
پیشنهاد گنابادگردی
اگر به کاخک سفر کردید، بازدید از آب‌انبار قلعه کاخک را با سایر جاذبه‌های این شهر ترکیب کنید. پیشنهاد می‌کنیم:
- گردش در پارک آبشار کاخک و تماشای آبشار زیبای آن
- بازدید از چنارهای کهنسال و تاریخی اطراف میدان اصلی
- گشت‌وگذار در منطقه‌ی ییلاقی و سرسبز زو صالح‌آباد
- بازدید از چشمه و طبیعت چشم‌نواز منطقه‌ی تک‌میدان و تک‌زو
- بازدید از درب صوفه، یکی از نقاط بکر و دیدنی حاشیه جنوبی کاخک
با سفر به گناباد و به‌ویژه کاخک، ترکیبی از گردشگری، طبیعتگردی، جاذبه‌های تاریخی و میراث فرهنگی را تجربه خواهید کرد.
